'Christoffel? Ligt dat in Noord-Holland'
'Is dat die heilige die ervoor zorgt dat je niet alles vergeet', antwoordt een truckchauffeur op de vraag of hij Sint Christoffel kent. Vaak wordt hij inderdaad verward met St. Antonius, die wordt aangeroepen bij vermissing en vergeetachtigheid. Maar Christoffel werd met de komst van de auto's de heilige van de snelweg, al het heeft er alle schijn van dat hij, met de laatste plassen water, in de poriën van het zoab van de Nederlandse wegen is verdwenen.
De snelweg. Beweging, verplaatsing, hoge snelheden -de snelweg is door zijn autonomie en isolement een wereld binnen een wereld geworden. Eenmaal de haaientanden en drempels achter je gelaten, staan de neuzen van alle gebruikers, als het goed is, in dezelfde richting; je wordt opgenomen in een stroom van blik voortdrijvend op gestold gitzwart water. Er heerst saamhorigheid en harmonie mits je kan meekomen en de taal van het asfalt verstaat. Valt de auto echter stil, dan ben je aan je lot overgelaten. Niets vervreemdt meer dan lopen op de vluchtstrook. Het geraas is er oorverdovend, de afstanden zijn onmetelijk; je bent een verstotene.
Een aan asfalt verslaafde fotograaf vergeleek de snelweg ooit met een horizontale kathedraal. Is het bij een kathedraal de hemelreikende hoogte die tot de verbeelding spreekt, zo is het op de weg de platgestreken lengte die imponeert. De constante stroom auto's zorgt voor een mediterende werking en bevestigt het groepsgevoel. In de voertuigen zelf -privé-cabine's van glas en metaal- zorgt Sky-radio voor het engelengezang. De toe-eigening van een heilige door (katholieke) wagenbezitters was met de groei van het wagenpark en het wegennet niet verbazingwekkend.
Ergens in de derde eeuw na Christus vestigde zich een man met een reusachtig gestalte bij een rivier. Hij stelde zich de vrome taak reizigers de woeste rivier over te brengen. Zijn grootste verlangen was ooit eens de machtigste en sterkste man van de wereld te hebben gediend. Dit gebeurde zonder dat hij er aanvankelijk weet van had. Op een dag verscheen er een kind dat bij hem op de brede schouders klom. Ze betraden de rivier en begonnen aan de overtocht. Tijdens de tocht werd de last echter steeds zwaarder. Toen de man, eenmaal veilig aan de overkant gekomen, het kind naar deze wonderlijke ervaring vroeg, zei het kind de last van de wereld mee te torsen. Onbewust had de man Jezus veilig overgebracht en de legende van St. Christophorus ('hij die Christus, in zijn hart, draagt') was geboren.
Om te tonen dat de veerman werkelijk met een bijzonder mens te maken had, vroeg Christus de man zijn stok, groot als een boom, in de grond te planten. De volgende dag was een wonder geschied. De kale boom was veranderd in een bloeiende palmboom met vruchten. Mensen die van dit verhaal hoorden lieten zich massaal bekeren, maar ook de koning werd op de hoogte gesteld. Wars van onrust en bekering liet hij Christoffel gevangen nemen. Nadat hij zware martelingen had moeten ondergaan, werd hij uiteindelijk onthoofd.
Het martelaarsboek waarin St. Christoffel voor het eerst wordt genoemd, stamt uit 450 na Christus. De beschermer van de reizigers werd een zeer populaire volksheilige. In 1969 werd hij echter wegens gebrek aan historische feiten door de rk kerk van de heiligenkalender geschrapt. Toch bleef Christoffel, die op 24 juli zijn naamdag viert, geliefd bij hen die erin wilden geloven.
Christoffel werd in de zomen van jassen genaaid, bevestigd in auto's (Mercedeshandelaren in het zuiden van Duitsland schroefden tot in de jaren zeventig een beeltenis van Christoffel in de bekleding van het dak) en als sieraad of sleutelhanger cadeau gegeven aan hen die op reis gingen; Christoffel keek mee over de schouder van reizigers en werd de icoon van de truckers en asfaltnomaden.
Op een rustplaats achter een tankstation langs de A4 klimt een truckchauffeur uit zijn Renault Magnum. Boomlang en met een gouden afbeelding van een truck om zijn nek en één in het oor, knikt hij bevestigend als hem gevraagd wordt naar Christoffel. ,,In mijn vorige wagen, een DAF, zat ie nog op het dashboard. Nu heb ik een nieuwe wagen, maar ik ben er nog niet toegekomen een ander plaatje erin te zetten.'' Arie (59) zit al veertig jaar op de weg. Hij heeft er net een rit uit Engeland opzitten. ,,Als je zoveel langs de weg zit, is het fijn om te denken dat je er niet alleen voor staat. Ik ben niet katholiek, maar die Christoffel hoort bij chauffeurs, als een oplegger bij een vrachtwagen.''
Toch is de heilige vooral van 'de oude garde', zoals Arie het noemt. Zijn jongere collega's kijken bij het horen van de naam vol onbegrip uit hun cabine neer of grijpen naar hun wegenkaart. ,,Christoffel? Zou dat in Noord-Holland moeten liggen?''
Vreemd genoeg draaft Christoffel ook regelmatig op voor aanroepingen die bestemd zijn voor collega-heilige Antonius. Sint Antonius van Padua kan weliswaar in de context van reizigers worden aangeroepen, maar dan is het door de thuisblijvers: 'Heilige Antonius, beste vrind, breng alsjeblief ... weer naar huis'.
Bij de Belgische grensovergang Hazeldonk liggen platgereden pakjes appelsap als stille getuigen van de jaarlijkse pelgrimages die vakantievierders naar zonnige oorden ondernemen, of inmiddels achter de rug hebben. Met koelboxen en in aluminiumfolie gewikkelde stokbroodjes nemen zij plaats in het gras. Een Turks gezin zit aan een pick-nicktafel. In hun Mercedes hangt aan de spiegel een medaillon van St. Christoffel. ,,Werkt altijd'', zegt de eigenaar stellig en in het geheel niet verbaasd over de belangstelling die er voor zijn medaillon bestaat. Hij vertelt hoe Christoffel hem aan de dood liet ontsnappen. ,,Ik reed met een monnik in België toen er voor ons een camion zijn lading verloor. De boomstammen vlogen langs en over ons heen, maar toen ik mijn ogen weer opende, waren wij en de auto ongedeerd.'' Een paar parkeervakken verder staat de Nissan van het Belgische echtpaar Heraats. De zeventigjarige mevrouw Heraats zegt altijd een medaillon bij zich te dragen. Maar vandaag zit hij (,,Och nee'') in haar andere handtas. Haar man zegt nooit duidelijk de hand van Christoffel te hebben gevoeld, maar het wonderlijke openbaart zich in de kleine dingen. ,,Al die keren dat het goed gaat'', zegt hij, ,,da's ook dankzij de heilige.''
Zuidwaarts blijkt de bekendheid van de heilige toe te nemen. Ook bij jongeren. Hoewel de meeste asfaltgebruikers die Christoffel kennen, stammen uit de tijd dat de eerste snelweg in Nederland in 1939 werd geopend, is een witte Renault 5 een hoopvolle uitzondering. Maar wat blijkt: het betreft een Franse nummerplaat. Achter het stuur zit de drieëntwintigjarige Mizahel. Hij heeft zojuist Breda bezocht en het aangekochte souvenir steekt tussen zijn vingers van de op het stuur rustende hand: Le shit.
,,Franse jongeren hebben er vrijwel allemaal één'', zegt hij over Christoffel. ,,Kijk'', hij opent het dashboardkastje, ,,deze kreeg ik van mijn ouders toen ik de auto kocht. Ik heb 'm, maar geloven doe ik er niet in. Ik draag hem mee voor mijn ouders.'' Hij klikt de zelfklevende Christoffel schuldbewust op het dashboard.
In Frankrijk is het verhaal le Saint Christopher inderdaad vitaler. Reis via la Route Nationale (RN) en de heilige zal zich zelfs in de kleinste dorpjes en kapellen vertonen. In Nederland moeten de reizigers genoegen nemen met één plek. Hier kan de snelwegheilige slechts in Roermond in een sacrale omgeving worden aangeroepen. De Sint Christoffel kathedraal in Roermond ligt als een historische verwijzing aan het wassende water van de Maas.
Daarbuiten moet Christoffel zich in Nederland tevreden stellen met de particuliere omgeving als een broekzak, een hangertje aan een ketting of in de cabine van de wagen.
Het heeft er de schijn van dat airbags, ABS-systemen, gsm telefoons en waterafvoerend asfalt de huidige generatie asfaltnomaden tegen onheil moeten beschermen. De onzichtbare hand van een heilige is overgenomen door toezicht van videocamera's en in het wegdek verzonken magnetische velden die elektronische waarschuwingsborden in werking stellen. De kathedraal die snelweg heet heeft zijn predikanten gevonden in anonieme praatpalen die pastors in gele wagens, motoren of busje erop uit sturen. Een beroepschauffeur van vijfentwintig oppert dan ook nuchter dat hij eerder gelooft in op tijd remmen en gewoon goed uitkijken.
Christoffel is in onbruik geraakt. Hij is niet meer het licht dat in elke auto meereist om het onheil buiten de portieren te houden. Wordt Christoffel nog geschonken, dan zal dat gebeuren met een glimlach. De torser van Christus als een kitscherig prul. In de toekomst zal het enige licht dat nog met de weggebruiker meereist, als een karma om de auto zweven, zoals dat op Belgische wegen het geval is. Sensoren schakelen de verlichting aan zodra er een auto nadert. Is de wagen verdwenen, dan dooft het licht. Bron: Trouw https://www.trouw.nl/home/-christoffel-ligt-dat-in-noord-holland-~a7d5d08e/
