Map met reproducties van crayontekeningen van Krijgsgevangenschap in

Uitgegeven april 1948 door het Ministerie van Oorlog een map met reproducties van crayontekeningen van kapitein van Dulmen Krumpelman

Klik hier voor de prenten.
Met dank aan Ir.D.H.G.Brethouwer voor de beschikbaarstelling en al het type- en voor het scannen van de tekeningen (teekeningen zoals men in 1940 schreef).

Officieren en cadetten die met succes uit krijgsgevangenschap ontsnapten
of gedood zijn over overleden zijn in KG

D.H.G. Brethouwer
Gegevens D.H.G. Brethouwer
03 - 06 - 1898 / 1 -01 - 1979
Deze pagina is mede tot stand gekomen door zijn zoon Ir.D.H.G.Brethouwer

A.G.A. Vermeulen, tekening gemaakt door G.Ruygrok. 

Willem Gerardus Antonius Schoenmakers
KG 31766
Gegevens van mijn oom:
Willem Gerardus Antonius Schoenmakers.
14 - 04 - 1892 / 22 -04 - 1974.
Deze pagina is mede tot stand gekomen door zijn nicht Henny de Swart - de Leur.

Wim Sluiter heeft van zijn oom D. Huiting veel materiaal over  Stanislau geërfd, hiervan is een aparte pagina gemaakt [klik hier]

Met het uitbreken van de oorlog werd mijn opa op de Grebbeberg ingezet waar een verslag over staat op http://www.grebbeberg.nl/bibliotheek/data/rapport.php?rap_id=1397&view=0

Klik hier voor al het fotomateriaal, menukaarten en spotprenten

K.G.A. Feist

Deze pagina is mede tot stand gekomen door Elfriede Arriëns, als eerbetoon aan haar grootvader K.G.A. Feist
Na de oorlog heeft mijn opa bij het van Heutsz regiment gediend alwaar hij in 1973 als overste met pensioen is gegaan.

Bekendmaking
----------------------
Op last van den Deutschen Wehrmachtbefehlshaber in den Niederlanden deel ik U mede
De Fuhrer van het Duitsche Rijk heeft, na de capitulatie van de Nederlandsche Weermacht, in Mei 1940 gelast, dat de leden dezer weermacht niet meer als krijgsgevangenen behandeld maar vrijgelaten zouden worden. Dit geschiedde in de veronderstelling, dat zij het in hun gestelde vertrouwen waardig zouden blijken. ln den laatsten tijd hebben echter leden der voormalige Nederlandsche Weermacht van deze grootsche schikking misbruik gemaakt en deelgenomen aan allerlei duitsch vijandelijke handelingen. Voormalige officieren en aspirant-officieren zijn daarbij in grooten getale betrokken geweest. Inzooverre zij destijds op eerewoord werden vrijgelaten, hebben zij daarmede tevens hun eerewoord gebroken.
Het opperbevel van de Duitsche Weermacht heeft zich daarom genoodzaakt gezien, de vrjlating van de voormalige Nederlandsche beroepsofficieren op te heffen om hen op nieuw in verzekerde bewaring te nemen. Deze maatregel treedt onmiddellijk in werking.
Zij zijn dus terstond weer geheel en al onderworpen aan de bevelen en voorschriften geldende voor krijgsgevangenen,.inzonderheid aan de voor krijgsgevangenen gebruikelijke beperking van de persoonlijke vrijheid.

Over zijn gevangenschap heeft mijn vader tijdens zijn leven weinig verteld (alleen de verveling, de onderlinge cursussen en het slechte eten is mij bijgebleven), deze verslagen geven mij dan ook een blik in de wereld hoe deze Nederlandse officieren in de oorlogsjaren hebben beleefd. Veel van hun zijn weer thuis gekomen maar zullen inmiddels hoog bejaard zijn of ook overleden zijn. Maar de kinderen van deze vaders zullen de verhalen wel deels kennen of gehoord hebben.

De teksten zijn 3 verschillende getypte stencils. De eerste beschrijft in eerste periode, is 3 kantjes lang. Het  2e verslag bestaat uit vijf kantjes tekst en gaat vooral over het verblijf in Stanislau (" reis Nürnberg tot Stanislau en verblijf" ). De laatste tekst (is in de ik-vorm geschreven) is een pagina lang en gaat over "verslag Stanislau naar brandenburg 1944". Het zijn geen persoonlijke teksten maar samenvattingen van belevenissen van diverse krijgsgevangen, op basis van de brieven die men schreef. De teksten staan voor het merendeel in de originele spelling. Hiernaast heb ik nog een 40 tal persoonlijke brieven en kaarten gevonden, waarvan ik de komende periode stukken uit zal citeren om een sfeer van het gevangen leven te schetsen.
Ook zal ik uit de boeken en de gepubliceerde verslagen over deze periode het geheel verder aanvullen. Ik verwacht dat eind 2005 hetgeen ik op internet wil zetten er ook staat. Wie aanvullingen heeft kan deze e-mailen het adres op de homepage van deze site www.eindhovenfotos.nl.

Gelukkig heb ik in een van de brieven de  naam van de tekenaar gevonden die een deel van de schetsen van Stanislau en van mijn vader heeft gemaakt. Het is Kapitein J.G.H. Holsheimer. Hij was in 1940 ingedeeld bij het 4e Regiment Huzaren in de functie van Paardenarts der 1e klasse. (met dank aan de aanvulling van de initialen bron: http://www.grebbeberg.nl)

Het boek "de zak met vlooien" beschrijft de aanloop tot de krijggevangenschap, hieronder de eerste pagina's van dit boek

Het voorspel

 Op 15 juli 1940 werd het Nederlandse Leger door de Duitsers naar huis gezonden, nadat ons - het beroepskader - een zogenaamde ,erewoordverklaring" ter tekening was voorgelegd.

Door ondertekening van deze verklaring verplichtten wij ons geen stoute dingen tegen Adolf en diens Derde Rijk te zullen ondernemen. Volgens een circulaire van de toenmalige Nederlandse Legerleiding was er tegen het tekenden van dit pamflet geen bezwaar. Alleen een kleine groep officieren tekende niet en verdween direct in krijgsgevangenschap. Dit waren voornamelijk officie­ren van het toenmalige Koninklijk Nederlands-Indische Leger, die tijdens het uitbreken van de oorlog toevallig in Nederland vertoefden. Deze groep zou later bekend werden als de ,Colditz-groep", genoemd naar het eerste kamp waarin zij werden opgeborgen.

De overgrote meerderheid tekende echter wel en werd door de Duitsers naar huis gezonden met de boodschap : ,Zo nu en dan zullen wij jullie nog wel eens oproepen om jullie neuzen te tellen en wee je gebeente, als je inmiddels lelijke streken uithaalt."

Zo werden dan ook in 1941 alle beroepsofficieren eenmaal opgeroepen om zich te melden. Dit geschiedde op vele plaatsen in het land in alle mogelijke lokaliteiten.

We leverden braaf een pasfoto in benevens de nodige gegevens omtrent adres, werkkring, enz. We dronken met diverse oude bekenden een kop toen al vrij beroerde koffie en gingen weer naar huis.

In de val

Begin mei 1942, ongeveer een jaar later, verscheen er plotseling in de kranten opnieuw zulk een oproep, enige dagen later gevolgd door een opgave van extra treinen voor diegenen, die zich melden moesten. Geheel onverwacht kwam deze oproep niet. Er hadden reeds enkele weden koppige geruchten de ronde gedaan over het eventueel oppakken van officieren, maar ach, er werd toen al zo ontzettend veel gekletst, dat het bijna ondoenlijk was waarheid van gerucht te onderscheiden.

Razzia's waren ons nog vreemd. De „joden-ster" was ingevoerd; de studenten hadden gestaakt als protest tegen de uitsluiting der joodse studenten en de ondergrondse organisaties begonnen te groeien, waarbij door vaak onvermijdelijk dilettantisme reeds enkele rake klappen waren gevallen en de eerste doodvonnissen waren voltrokken. Maar massale arrestaties hadden wij nog niet meegemaakt.

In 1942 op 25 juli was het voor Joden verboden om een telefoonaansluiting te hebben. 
Een voorbode voor naderend onheil.

Dit is dan ook wel de voornaamste reden waarom wij er met ca. 2000 man zo grandioos intoerden.

Hoewel ik de situatie eigenlijk niet vertrouwde, vooral omdat we ons ditmaal in een aantal grote kazernes moesten melden, vertrouwde ik mijzelf wellicht te veel en dacht: ,Ach laat ik maar eens gaan kijken, als het niet pluis is, merk ik het gauw genoeg en is er nog tijd genoeg om geruisloos te verdwijnen." Bovendien kon ik toen nauwelijks geloven, dat de mof op zo'n onelegante wijze zijn slag zou staan. Ik verwachtte, dat men ons na de melding rustig zou laten vertrekken, om ons aan de hand van de recente gegevens enige nachten later in alle stilte van ons bed te lichten.

Stom... ja, nu achteraf, nu we de Duitsers kennen, kan ik me de haren nog wel uit mijn hoofd trekken, maar toen... Hoe dan ook, we gingen. Toen we eenmaal het eerste hek van de Chassee-kazerne in Breda gepasseerd waren en overal de moffen keurig op een rij stonden om ons de weg te wijzen, ' werkte m'n zevende zintuig... en keerde ik op mijn schreden terug. Helaas 'te laat! „Es gibt hier kein Zuruck!" Ik mocht er niet meer uit!

En zo werden we de grote exercitiehal binnengeloodst. Met zo'n 800 man van jong tot oud stonden we daar, wachtten een uur, twee uur, drie uur... en mochten ook hier de deur niet meer uit. Eindelijk nestelde zich achter eon rij tafels een aantal Duitsers. Een bruine rakker van de S.A. klom op een tafel en zette een enorme muil op om ons te vertellen, dat we snel in rijen achter deze tafels moesten gaan staan om onze papieren te tonen - „Zur Meldung!" Kerel wat kon die aap schreeuwen: ,Als het niet Augger ging moesten we voor straf de hele nacht daar blijven en mochten pas de volgende dag naar huis!" Zo hebben ze tot het laatst de komedie volgehouden. Op hetzelfde moment zagen we door de ramen, dat een stel piepjonge Fall­schirmjager met mitrailleurs het gebouw omsingelde. We waren mieters de sigaar !

Inmiddels was er nog een andere grappenmaker op een tafel geklommen, die ons in een hartroerende speech vertelde, dat we toch zulke akelige kerels waren; dat bij de laatste strafprocessen gebleken was, dat de Nederlandse officieren hun erewoord gebroken hadden en dat daarom de ,Grossmiltigkeit" van de Fuhrer nu ten einde was (!). . . en dat wij daarom in krijgsgevangenschap gevoerd zouden werden.

Nou daar stonden we dan. Hier en daar gingen er een paar van hun stokje en verder wachtten we vol spanning op de dingen die komen zouden. Allereerst werden er enige groepen van 50 collega's opgeroepen, die door een zijdeur werden afgevoerd. We ontdekten al spoedig de nodige ,bekenden" hieronder, lieden met N.S.B.-speldjes, nieuw-benoemde burgemeesters e.d. en het was dus wel duidelijk wat dit voor klanten waren. Maar er waren wel grote verrassingen bij. Collega's van wie we nooit verwacht hadden dat zij aan de verraderskant terecht zouden komen. Enfin, later zouden we op dit gebied nog wel kwalijker dingen meemaken.

Vervolgens moesten wij onze ,papieren" inleveren, we mochten onze huis­sleutels en ons geld in een envelopje doen en... gingen door met wachten. We mochten desgewenst, omgeven door een heel cordon van Germaantjes, een plasje gaan maken en daarbij zette ik m'n eerste schrede op het pad, dat ik later met volle toewijding zou volgden, namelijk het gappen van alles wat ,des mofs" was. Hier begon het schuchter met het meepikken van een rol closetpapier, waar we later na de koolsoep maar al te gelukkig mee waren !

Tenslotte volgde de uittocht uit Breda. Een eindeloze colonne in rijen van vijf. ,Zu funfe, zu funfe, aufgehen, aufgehen !" (kreten die we in de komende jaren nog duizenden keren zouden horen).

Straten vol op een afstand gehouden, wuivende bevolking en tenslotte het station, waar de trein klaarstond richting Oost - personenrijtuigen - luxueuzer dan we het later zouden krijgen, maar... in iedere coupe kwam een Duitser ter bewaking. Dit, en de volkomen overdondering zijn dan ook wel de hoofdoorzaken, dat er bij dat eerste transport zo heel weinig knapen hebben weten te ontsnappen. Alleen de kapitein Chris Tonnet is het gelukt met een meesterlijke snoekduik door een open couperaam van de rijdende trein - nog op Neder­landse bodem - weg te komen.

Ook de luitenant-ter-zee Bussemakers en de kapitein Van de Wall Bake wisten uit de trein te komen, maar helaas pas bij Duitse stations, waar zij dan ook direct weer opgepikt werden.

En zo begon het moeizame proces van omschakeling van braafburgerlijke Nederlandse staatsburger tot doorgewinterde, gewiekste en hondsbrutale gevangenisboef. 

Deze brief kregen de achterblijvers : Ik ben in Oflag XIIIB, Teillager z.b.V., Nurnberg, aangekomen en ben gezond. Als gevolg van de ...
Bericht dat Henk Stam stuurde naar zijn gezin.

 ----------------­

Zondagnacht ca. 1 uur bereikte men de stad Nürnberg, thans " De stad der Rijkspartijdagen" genoemd. Het station Märzberg, dat ongeveer 10 minuten sporen van Nürnberg afligt, was het einddoel. De coupe's der derde en vierde klas wagons, waarin men de lange en vermoeiende reis had gemaakt, bleven nog gesloten en de nacht werd daarin verder doorgebracht. Om 8 uur werd men ver­lost om in marschorde aan te treden en naar het kamp te loopen, Rechts en links bewakingsposten. De oppervlakte van dit reusachtige kampgebied loopt van Nürnberg tot Munchen en bevat ca. 60,000 personen,

Om de stad Nürnberg liggen 9 kampen, o.a. een met Russische vrouwen, een met Serven en dat daarnaast is van onze menschen. Alle 2000 zijn daar bij elkaar. Het tramp ligt op een hoogvlakte en de zon kan er zeer schel zijn, zoodat een zonnebril dan gewenscht is. Natuurschoon ziet men niet, geen boomen, het is alles barakken en prikkeldraad; geen vlaggen.

Nurnberg_langwasser

Een kerkgebouwtjes is er niet, openluchtsamenkomsten: Boulevard Wilhelmina. Het lazaret bevindt zich buiten het kamp, evenals de ware douchegelegenheid.
De Duitsche kampcommandant is Oberleutenat Freiherr von Imhoff en de Stell­vertreter…..Bischoff; met den laatst heeft men prachtisch tedoen.
 

De Hollandsche contactofficieren van den generale staf zijn de kapiteins Fievez en Toet. Hoogste officier in  rang in het tramp is Vice-Admiraal Scheuder, 

In blok I is ........commandant. In blok II is Overste De Jong commandant. 

Nurnberg-langwasser Block 2 Die Serben

De generaals hebben een of zonderlijke barak en evenzoo de kolonels. Men betrok verder de barakken willekeurig; niet volgens rang en stand. Toch zijn de adelborsten en cadetten nu afzonderlijk, zodat ze meer onder elkaar zijn en zich beter aan hun studie kunnen wijden. Voorlopig is dit overal nog moeilijk, want steeds komt iedereen een praatje maken.

Inrichting barakken

Het kamp was bij aankomst nog niet voldoende ingericht, zoodat men de eerste nacht in een tentenkamp in de buurt op den grond moest slapen. Het regende en de grond was nat.

Nurenberg-langwasser "zimmer frei" 1942

In elke barak is plaats voor ca. 90 man. De bedden langs de wand van de barak staan met 3 stuks op elkaar. In het midden tafels en banken zonder leuningen; kastjes niet aanwezig. Valiezen onder het bed. De jongsten slapen bovenin; wanneer zij zich omdraaien, schudt de rest. Op de staaldraadmatras rust de houtwolmatras met dito kussen van een soort papieren overtrek voorzien. Tegen het stuiven is een blauw geruit sloop en men zal graag van thuis nog een eigen kussensloop ontvangen. Twee dekens, soms een enkele wollen deken ertusschen en geen lakens. Tegen Augustus zal men een dikke wollen deken moeten zenden. De nachten zijn er nu al koud. Het kamp is niet voor de winter ingericht, doch de Serven brachten er reeds een winter door en kwamen er goed af. Zien er zelfs goed uit.

Dagindeeling. 6.00 Reveille, 7.00 uur ontbijt ( brood 2000 gr. p.w. (per week) Boter 100 p.w, een lepel jam p.d.,) (per dag) 8 uur ochtend appel, 1200 uur een 1/2 Liter magere stampot rusten tot 2 uur ( dit wordt meestal 4 uur), 5,30 avond appel ( dit duurt meestal 2 uur lang, in rijen van 5 opgesteld, vergis­singen dan weer over, dit is zeer vermoeiend;) 6 uur soep met restjes van brood, 10 uur barakkenschlusz. Over het kamp schijnen 's nachts vier zoek­lichten. Dertig Serven wonen in het kamp voor corvee diensten. Het ruwe werk wordt hun toevertrouwd, doch men laat ze niet in de barakken ( dat kan misschien met stelen in verband staan enz. ) 

De barakken zijn van elkaar gescheiden, in het midden van het terrein en zeer primitief. Men kan daar 's nachts heen lopen , doch in rechte lijn  anders word geschoten. Een maal in de drie of vier weken is er gelegenheid voor een warme douche. Men wandelt hiervoor gezamenlijk naar een ander kamp in de buurt en wordt hiervoor ingemeld. De kranen worden door Servische officieren bediend, die onze menschen op drie sneedjes geroosterd brood en sigaretten tracteerden bij die gelegenheid, Reeds zijn twee officieren voor maagperforatie geopereerd in het lazaret door Servische chirurgen, welke operaties goed slaagden. Zelf heeft men nog weinig medicijnen en verbandmiddelen daar, Alle medicijnen ook vitamine-tabletten, zijn afgenomen en deze zijn voor z.g, algemeen gebruik in het kamplazaret. Vier officieren van gezondheid zullen achter blijven: de kamparts Ie luitenant A.O.H.Tellegen ( Den Haag), verder le Luitenant W,Bakker (Bergen op Zoom), De Wit (Harinearts) en de le luitenant W.D.Braner, (Utrecht) Voorloopig is nog Been rouleer-systeem bepaald. Chronische zieken komen waarschijnlijk terug, Majoor Itsinga en kap. v.d.Schraaf kamen met de Doktoren en Apothekers terug.

Voor de katholieken werd Zondagmorgen om 9,30 een dienst gehouden. Generaal van Munnikrede leidde deze. Kolonel Mr.Dr. J.A.Barbas deed het zelfde voor de protestanten. Dit aantal was zoo groot, dat het in de buiten lucht ge­schiedde, Na gemeenschappelijk gebed werd gezongen, daarna werd uit het Oude en Nieuwe Testament gelezen en meestal met het Onze Vader besloten. De slotzang was o.a, het Lutherlied, dat met groot enthousiasme werd ingezet. Ds.D.H.Vaandrager hulpprediker van Rotterdan-Vreeswijk en Aalmoezenier A.J.v.d. Made uit Breda zullen nog komen.

Kapitein Dr. C.L.Walther Boer, directeur der Kon. Mil. Kapelle heeft dadelijk een zangkoor opgericht, dat reeds een uitvoering gaf, o.a. een mooie vertolking van Valerius Gedenckklank, waar ook de Serven aan het prikkeldraad van genoten. Verder geeft hij muziekgeschiedenis en tracht piano's te krijgen om o.a. les te kunnen geven. Het verhaal gaat, dat de Serven het nootenschrift van onze taptoe over de draad toegeworpen kregen in een steen en daar ze blaasinstrumenten bezitten, onze taptoe bliezen. Toen volgde het Servische Volkslied en onze menschen zongen het Wilhelmus, wat hun streng arrest kostten.

Dit kistje is door Eric van der Most gevonden, klik op de foto's voor meer informatie en voor grotere afbeeldingen.
 

Verder zijn er schaakspelen van blokjes hout enz. gemaakt en er wordt zelfs met de Serven geschaakt door middel van morseteekens. Ook wordt er gebridged en er is gelegenheid les te nemen  in alle moderne talen, want meerdere officieren M.O. Akte. Sport is nog te vermoeiend door te weinig voedsel.

Per 10 man per barak schilt men onder kapitein G,A,Geel ( Artillerie) de aardappelen. Ook de Hoofdofficieren doen dit werk mee. Groenten desgewenscht De 2e luitenant vegen de barakken aan. Het koken wordt door de 2e luitenant cadetten en adelborsten gedaan en het eten wordt steeds beter. 

Kap......... heeft het toezicht daarop. kap. F.F.H. de Klan belast zich met de tuintjes. Het wasschen der kleeren doet men zelf. Ook dat geeft men liever niet uit handen, Men kan er een Generaal bezig zien zijn onderbroekje uit te wasschen. Een ander vertelde:"Het wordt nat, misschien schoon, maar niet wit." Sommige hadden graag daarvoor een borsteltje. Het stopper wordt zelf betracht. Een chirurg vond, dat hij, die zooveel menschen had dicht genaaid het nu ook wel kon.

Voor het Lagegeld ca. 3 Mark per 10 dagen, is praktisch niets te kopen. In de cantine zijn slechts zure bieten en paprika, Dit geld is bovendien een bijzonder betaal middel, dat buiten het kamp geen waarde heeft. Bij zijn vertrek gooide een der officieren de 50 mark, die bij over had, onder de adelborsten en cadetten te grabbel, omdat die geen toelagen krijgen. Boeken werden bij aankomst ingenomen en gecensureerd; de dokters kregen ze bij hun vertrek terug, de aanteekeningen in hun studieboeken waren zwart gemaakt. Waarschijnlijk krijgt men de boeken wel en zullen de uitgevers ze rechtstreeks mogen zenden, evenals sommige week en maandbladen. Per 15 personen ontvangt men in de barak een courant meestal de Volk.Beobachter. Over de lectuur komen later orders. 

Brieven,
Behalve in Bussum kwamen de brieven, die bij de uniformen waren gepakt en die per post werden verzonden, waarschijnlijk grootendeels aan. Op 10 en 11 Juni zijn ze pas uitgereikt. Er zijn slechts twee tolken aanwezig en hierdoor zullen de officieren zelf ook nog wel niet mogen schrijven. Dit is voor beiden kanten een hard gelag, De brieven , die ze ontvangen, werden na 10 minuten weer afgenomen. Men mag ze niet behouden.

In de gezonden valiezen waren de inventaris lijsten en inhoud grootendeels aanwezig. Alcohol mocht niet behouden worden. Sommige sloegen toen de flesschen stuk, ook medicijnen en messen werden afgenomen. Nagelschaartje mocht. Levenmiddelen bleven behouden.

Eenige officieren hadden geen uniform en kregen de keus tusschen een Engelsch en een Servisch officierspak, Bij hun vertrek was het echter nog niet klaar. Ook zijn er die op hun colbert met wittenverf de letters K.G.F. op hun rugpand geschilderd kregen als er geen uniform was. De sleutels en dergelijken en burgerkleeding zullen in een papierenzak terug gezonden worden. Men had er echter al brieven ingestopt. Dit geeft stagnatie en misschien verbeurdverklaring. 

De bewakers zijn achterdochtig doch niet lastig ( Wehrmacht) Er waren al enkele niet gelukte ontvluchtingspogingen geweest.

Het grootste probleem is het haar knippen, was een die erg handig is, dan oog doet. Het huren van een tondeuse van de Duitschers kost veel geld, dat is afzetterij. Driemaal per dag schaalt de radio door een groote luidspeker boven het terrein. Zoo hadden sommige van Keulen gehoord andere weer niet, men dacht, dat Finland gecapituleerd had en dat Mussert hier veertien dagen op het kussen had gezeten. In enkele barakken begin men den dag met het volgende spreekkoor: " Alweer een dagje dichter bij onze bevrijding!:'.,., En een kwsi-radio geeft er berichten.

De voeding is in deze kampen door het roode Kruis geregeld. Deze pakketten zijn echter nog niet aangekomen en dat laat zich duchtig voelen. Ook Amerika schijnt pakketten te zenden, De Serven profiteeren hier reeds van en die zien er goed uit. Ze gooien van hun overvloed boonen en spek over als de bewakers niet komen of kijken  Men is nu bepaald hongerig en verlangt naar meer voedsel. Wij zenden nu pakketten tot 2 Kg, op eigen risico. Zoo'n pakket heet briefpakket, men kan het zonder douaneverklaring verzenden, Het hoofdbestuur van het Roode Kruis is op 15 Juni '42 met het afzenden begonnen en het vervoer duurt ca. 9 dagen. Men heeft daar dus 6 weken zonder dit bijvoedsel moeten leven, De volgende artikelen voor zenden zijn gewenscht: boter, reuzel, spek, visch in olie, worst in blikjes, kaas, suiker, roggebrood, gecondenseerde melk, zuidvruchten, chocolade, rookerij, soep,, waschklemmen, zakmes met ronden punt ( geen tuben zenden) kunsthonig, harde eieren in zout water gekookt, brood is zeer hard noodig, een mesje zeer noodig. Men had ze al van bandijzer en met touw zelf gemaakt.

Brieven van het Nederlandsche Roode kruis (Rode Kruis) org van familie Stam

De stemming was de eerste dagen slecht; druilerig weer en geen verschooning of scheren mogelijk. Meestal een zakdoek om zich te wasschen. Gaat alles beter. Men verteld het kamp is primitief, voeding kan wat voordeeliger maar de stemming is en blijft uitstekend.

Er bestaat voor niemand eenige reden zich omtrent de behandeling der krijgsgevangen in wel op zicht ook ongerust te maken,

16 juni 1942.

Foto van Stanislau (Iwano-Frankiwsk, Frankivsk, Frankiwsk) in 2006 met dank aan Eric van der Most voor het opzoeken

SAMENVATTING VAN DE DIVERSE VERSLAGEN OVER DE REIS VAN Nürnberg TOT STANISLAU EN DE AANKOMST EN HET VERBLIJF ALDAAR.
(verslag van 5 pagina's)
Op 1 en 2 Augustus 1942 heeft men het Kamp der Hollandsche officieren te Nürnberg-Langwasser ontruimd en naar Stanislau overgebracht.

Verslag van A.O.H.Telligen over de situatie in Stansilau (origineel Familie Stam)
 

Stanislau overzicht april 1942

De reis werd per extra trein gemaakt en duurde 6 dagen en 6 nachten, circa 137 uren in het geheel, waarbij men slechts enkele malen den trein mocht verlaten. Het reisdoel werd niet bekend gemaakt. De hoofdofficieren vertoefden in 3e klasse wagons, de andere in goederenwagens; de laatste bleken aangenamer te zijn, omdat er wat meer ruimte was en men eens op en neer kon loopen. Ze waren voorzien van banken.

Stanislau Stalag 371 hoofdingang 20 sept.1942  "Holland voedt zichzelf"

 De sanitaire inrichting van de trein was zeer slecht, zoodat op verzoek tenslotte op bepaalde stations werd gestopt, om de officieren gelegenheid te geven, daar van dergelijke inrichtingen gebruik te maken. Het eten was vrij goed, Men Had "Marschverpflegung" .

De reis ging langs de rivier de Pegnitz, Bamberg, Plauen, Chemnitz, door het Tharandl-gebergte naar Dresden, Gorlitz, waarna men rechts, in het Zuiden het Reuzengebergte zag liggen, Hirschberg-Waldenburg, Glei­witz. In Kratowitz was men in Polen (Galizien- Krakau, Jaroslow, Prze­mysle-Lemberg, (Lwow) naar Stanislau, dat 130 km van Lemberg verwijderd is en 40 KM ten N. van de Karpaten ligt.   .

Deze stad telde 70 a 80.000 inwoners en was eertijds bevolkt door Russen, Polen, Oekrainers, Joden en Duitschers. De joden zijn naar  een ghetto overgebracht, de Russen en Duitschers verdwenen.

Er zijn nu nog slechts, behalve militairen, Oekraïners  en Polen, die elkaar slecht verdragen.

Een der officieren schrijft:."De aankomst hier was een verrassing". Het gebouw, waarin onze officieren zijn gelegerd bevindt zich aan den rand van de stad. Het schijnt een oud tuchthuis te zijn dat in 193... is gemoderniseerd, doet aan de K.M.A. denken en biedt plaats aan alle 1700 officieren.

Het is omgeven door een hooge muur, slechts in een hoek van het exercitieterrein, staat een groepje hooge boomen, verder geen groen be­halve iets gras. Vanuit de eerste verdieping ziet men over den steenen muur in de verte de Karpaten liggen. Het geheele gebouw heeft dubbele ramen. De centrale verwarming was nog door de Russen vernield. De muren toonen nog enkele beschadiging, vermoedelijk van den oorlog. In vele lokalen staan echter groote tegelkachels, ook in de slaapzalen, deze worden ter zijner tijd met hout gestookt, dat daar volop aanwezig is. Het gebouw heeft groote steenen ruimten, de achterste lokalen hebben parket­vloeren.

Tekeningen van Stalag 371 Stanislau, origineel Familie Stam

De officieren worden ingedeeld naar hun rang in de diverse vertrekken De generaals hebben elk een aparte kamer, de kolonels slapen met 2 of 3, de luitnt.-kolonels met eenige personen meer en zoo verder tot de cadetten, die met 22 samen zijn ondergebracht, 2 of 3 boven elkaar.

 Frans de Waal, staat, zonder hoofddeksel, 2e van links, op de 2e rij. Henk Sitter  3e van links.
 Marinus Raebel zit de 1e rij 2e van links met beide handen op de knieën.

De afstand tusschen de bedden onderling bedraagt 1.50 M aan de kant van het tusschenpad. Ze bestaan uit een staaldraad onderlaag, hierop rust een houtwolmatras, een dito kussen, een molton deken, meegebracht uit Nürnberg en een deken, die men hier ontving. Men zal goed doen over circa 11/2 maand nog een deken te zenden en verder wordt getracht nog een vierde door het Roode Kruis beschikbaar te stellen. Sloopen en lakens zijn aanwezig.

De opbergruimte  was onvoldoende, achter de bessen bevond zich slechts een kastje voor toiletbenoodigdheden. Er worden nu kasten gemaakt, afsluitbaar baar, elk voor 2 personen en deze zullen in de gangen worden geplaatst.

Briefkaart van Henk Stam met de mededeling "Wacht met zenden van de koffer tot ik vraag"

De slaapvertrekken dienen voor geen ander doel. In het gebouw zijn aanwezig: eet-, speel- en schrijfzalen. Verder zijn er diverse rotondes voor generaals, een voor hoofdofficieren enz. De kampinrichting is zooals in Nürnberg in: "Selbstverwaltung", alles onder een commandant

Goossens AMA meldt dat:  uiterst rechts op de foto, met klompen, de kapitein der Generale Staf Michael Calmeijer staat (KGV no. 32236), de latere generaal (sous-chef landmachtstaf) en CHU staatssecretaris van defensie. Van hem verscheen de dikke biografie ‘Herinneringen’ (ISBN: 9789012084406). Ik heb naar Calmeijer veel onderzoek gedaan voor mijn studie naar de gebeurtenissen op het Zuidfront van Vesting Holland in mei 1940. Calmeijer was chef-staf Groep Kil in de meidagen.

Broodplank van  Albert L.J. de Pauw (majoor) KGF No: 31605 met tekst Stanislau 1943

Achterzijde broodplank

De broodplank is door  Lenard - van Belzen gekocht in "Winkel van Sinkel"en  Antiek en Curiosa, Serooskerke
Op welke wijze deze broodplank daar  terecht is gekomen is onduidelijk.
Indien u familie bent van Albert L.J. de Pauw neemt u dan contact op met deze site

Staande van links naar rechts:
Raland (Majoor vlieger)
Versluijs (Luitenant ter Zee 1e klas)
Scholte (Kapitein luitenant ter Zee)
Goedewagen (?) (Majoor der artillerie)

J.C. d'Engelbronner (Luitenant ter Zee 1e klas)
meer informatie op familiewebsite

Franken (Officier der administratie 1e klas)

Zittend
Fey (Kapitein Luit. tit. der M.S.D.)
Koppen (Majoor der Luchtvaart)
Tinga (Officier der administratie 1e klas )

(Namen niet altijd goed leesbaar)

De toevoeging OC (oudste categorie). stond voorheen bij aantal van deze namen, echter die rangen bestonden niet. De OC toevoeging ontstond pas na WO2. De marine miste namelijk een rang voor de oorlog, de majoorsequivalent. De Ltz3 (2e lt, 1 galon), ltz2 (1e lt, 2 galons), ltz1 (kapt, 2 ½ galon), Kltz (lt-kol, 3 galons), Ktz (4 galons) waren de enige rangen voor subalterne en hoofdofficieren. Naoorlogs werd de Ltz2 in een Jongste categorie / oudste categorie rang verdeeld, waarna de Ltz2 de 1e luitenantsequivalent bleef, Ltz2OC de kapiteinsequivalent werd en de Ltz1 de voordien ontbrekende majoorsequivalent werd.

Lees het pdf verslag over de luchtmachtverrichtingen gedurende de meidagen 1940. Zie:http://www.grebbeberg.nl

Gedicht van Majoor-vlieger Frederik Raland geschreven op de achterkant van een sanovite verpakking

Postzegelverzamelaar heeft hoekjes uit de kaarten geknipt